تا سال 1945 ميلادي غالب جنگها "جنگ سخت" بود. پس از آن با توجه به دو قطبي شدن جهان به بلوك شرق و بلوك غرب، دور جديدي از رقابت ها ميان آمريكا و شوروي سابق آغاز شد كه به "جنگ سرد" مشهور شد. جنگ سرد تركيبي از جنگ سخت و جنگ نرم بود كه طي آن دو ابر قدرت در عين تهديدهاي سخت از رويارويي مستقيم با يكديگر پرهيز ميكردند.
با فروپاشيتا سال 1945 ميلادي غالب جنگها "جنگ سخت" بود. پس از آن با توجه به دو قطبي شدن جهان به بلوك شرق و بلوك غرب، دور جديدي از رقابت ها ميان آمريكا و شوروي سابق آغاز شد كه به "جنگ سرد" مشهور شد. جنگ سرد تركيبي از جنگ سخت و جنگ نرم بود كه طي آن دو ابر قدرت در عين تهديدهاي سخت از رويارويي مستقيم با يكديگر پرهيز ميكردند.
با فروپاشي شوروي در سال 1991 ميلادي و پايان جنگ سرد كارشناسان بخش جنگ در ايالات متحده با استفاده از تجارب دو جنگ جهاني و دوران جنگ سرد دريافتند كه مي شود با هزينه كمتر و بدون دخالت مستقيم در ساير كشورها به اهداف سياسي، اقتصادي و... دست يافت كه در ادبيات سياسي جهان به جنگ نرم شهرت يافت.
شوروي در سال 1991 ميلادي و پايان جنگ سرد كارشناسان بخش جنگ در ايالات متحده با استفاده از تجارب دو جنگ جهاني و دوران جنگ سرد دريافتند كه مي شود با هزينه كمتر و بدون دخالت مستقيم در ساير كشورها به اهداف سياسي، اقتصادي و... دست يافت كه در ادبيات سياسي جهان به جنگ نرم شهرت يافت.
1- كشورهائي كه توسعه پدافند غير عامل را به عنوان يك سياست دفاعي مستمر در دستور كار خود قرار مي دهند هيچگاه در مظان اتهام تهديد بر عليه كشور ديگر قرار نمي گيرند .
2- كشورهائي كه پدافند غير عامل را به عنوان يك راهكار اصلي بر مي گزينند به شرايطي از نظر كاهش آسيب پذيري دست مي يابند كه مطامع كشور هاي تهديد كننده بر عليه آهنا كاهش مي يابد .
3- در جهان امروز كشورهايي كه نقاط آسيب پذيري آنها فراوان است و دشمن مي تواند با ضربات سريع ، حياتي ترين منابع آنان را منهدم نمايد ، عوامل تهديد از بيرون را درون خود ايجاد مي نمايد .
4- پدافند غير عامل عنصري است پويا و متحرك لذا مي تواند در اولويت تلاش هاي علمي و پژوهشي قرار گيرد .
5- پدافند غير عامل مي تواند در كليه سطوح مديريتي ، مهندسي و فني آموزشي داده شود و توسعه يابد .
دافند غير عامل چه ارتباطي مي تواند با بحث فرهنگ داشته باشد ؟ پدافند غير عامل بستر سازي براي مقابله با دشمن و دفاع در مقابل هر گونه تجاوز و آماده سازي رواني جامعه براي ناكام سازي دشمن در تهاجم به كشور است . پدافند غير عامل در واقع تعميم سياست هاي دفاعي در حوزه هاي غير نظامي با استفاده از راهكارهاي غير نظامي است . معادل فارسي كلمه پدافند غير عامل را دفاع بدون سلاح مي توان ناميد و در تعريف آن مي توان گفت : مجموعه اقداماتي كه موجب كاهش آسيب پذيري و افزايش پايداري در برابر تهديدات خارجي مي شود .
در كشور ما با وجود موقعيت خاص از نظر ژئوپولوتيك ، دارا بودن ثروت هاي عظيم نفت و گاز ، نظام ضد استكبار و ورود به عرصه هاي فناوري نوين و تهديدات استكبار جهاني به موضوع پدافند غير عامل توجه چنداني نشده و حتي خسارات وارده در سال هاي دفاع مقدس نيز در ايجاد هوشياري لازم براي كاهش آسيب پذيري ها و توجه به محور پايداري توسعه از نظر امنيت و دفاع نقش قابل قبولي ايفا ننموده است .
بر اساس فرمان مقام معظم رهبري ، سازمان ( كميته دائمي ) پدافند غير عامل با وظادف زير از اواخر سال 1382 تشكيل گرديد .
1- تصويب سياست ها و خط مشي هاي پدافند غير عامل كشور
2- ايجاد زمينه هاي مناسب فرهنگي به منظور ارتقاي آگاهي در خصوص پدافند غير عامل
3- تصويب ضوابط و دستورالعمل هاي ( عمومي و اختصاصي ) مرتبط با آيين نامه
4- تعيين مصاديق تاسيسات زير بنائي ، ساختمان هاي حساس و شريان هاي اصلي و حياتي كشور
5- تصويب سطح بندي و اولويت بندي مراكز تحت پوشش بر اساس پيشنهاد دستگاه مربوط
6- تصويب طرح هاي پدافند غير عامل و برآورد اعتبار مورد نياز آن
تبصره : كميته دائمي مي تواند بر حسب مورد تصويب طرح هاي پدافند غير عامل مراكز مهم را به كميته پدافند غير عامل دستگاه هاي مشمول تفويض نمايد .
7- بررسي و تاييد نتايج ارزيابي ها از اجراي طرح هاي پدافند غير عامل به منظور اصلاح و بهينه سازي طرح ها و روش ها .
8- نظارت بر اجراي صحيح آيين نامه موجود
9- ايجاد هماهنگي لازم در دستگاه هاي اجرائي به منظور توسعه ، ارتقاي آگاهي و رعايت پدافند غير عامل
فرماندهي معظم كل قوا در مقاطع مختلف در دطدار با مقامات عالي رتبه كشوري و لشكري رهنمودهاي خاص را جهت اتخاذ سياست هاي جديد دفاعي ، امنيتي و حفظ هوشياري در برابر تهديدات و توطئه هاي دشمن در حفاظت از مراكز ثقل و تاسيسات زير بنائي كشور بيان فرموده اند كه رعايت اصوب پدافند غير عامل در تمامي سطوح از اهم آنها محسوب مي شود . اين سياست ها به صورت قانون ، آيين نامه و بخش نامه از سوي مقامات مسئول به سازمان هاي ذيربط جهت اجراء ابلاغ گرديده است .
صدور اوامر مطاع مقام معظم رهبري در پاسخ به پيشنهاد سردار سرلشگر بسيجي دكتر فيروزآبادي رئيس ستاد نيروهاي مسلح مبني بر تشكيل سازمان ( كميته دائمي ) پدافند غير عامل در سال 1382 ، سرآغاز ايجاد يك سازمان پايدار و منسجم در تقسيم مسئوليت ها و تدوين سياست ها و نظارت مستمر تخصصي بر اقدامات و طرح هاي پدافند غير عامل كشور محسوب مي گردد
جمهوري اسلامي ايران بنا به دلائل زير همواره مورد تهديد مزمن و پايدار آمريكا و هم پيمانان استراتژيك آن قرار دارد :
از ديدگاه ايدئولوژيك و اتكا و پايبندي نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران به اسلام ناب محمدي و مباني آن
از ديدگاه زئوپولتيك و جغرافياي سياسي
از ديدگاه اقتصادي و بهره مندي از منابع عظيم نفت و گاز
از ديدگاه فناورانه و ورود جمهوري اسلامي ايران به عرصه فناوري هاي نوين همچون بحث غني سازي اورانيوم و مخابراتي
تحولات جنگها:
1- جنگ هاي نسل اول
شامل جنگ هاي دوره تاريخي از پيدايش بشر تا اختراع سلاح هاي گرم و متكي بر سلاح هاي سرد مي شود
2- جنگ هاي نسل دوم
شامل جنگ هاي دوره تاريخي اختراع و به كارگيري سلاح هاي گرم تا زمان ورود ماشين به عرصه نبرد مي گردد .
3- جنگ هاي نسل سوم
با جنگ هاي مكانيزه و اختراع و به كارگيري ماشين هاي جنگي و توسعه نبرد به هوا و زير دريا شروع و تا دوره معصر ادامه داشته است . تهاجم ارتش بعثي عراق و دوره هشت سال دفاع مقدس يكي از مهمترين تجارب جنگي بشر در اين دوره مي باشد .
مشخصه هاي جنگ هاي نسل سوم
1- تاكيد طرفين بر جنگ سخت ( حجم انبوه و گسترده درگيري ها فيزيكي بين طرفين )
2- اصرار بر كسب برتري هاي تاكتيكي
3- تاكيد بر انهدام واحدها و يگان هاي دفاعي
4- بكارگيري حجم انبوه مهمات و سلاح هاي معمولي و غير دقيق
5- تكيه بسيار زياد بر نبرد زميني و محمدوديت در هوا و عدم بهره مندي از فضا در نبرد
6- تكيه بر حجم انبوه نيروي انساني
7- دشواري هاي مديريت صحنه نبرد و پشتيباني ها
8- گستردگي خسارت و تلفات وارده به غير نظاميان
9- طولاني تر شدن دوره جنگ
10- خطر پذيري بسيار بالا
11- هزينه بسيار بالا
4- جنگ هاي نسل چهارم
با شروع دوره انقلاب علوم و فناوري ها خصوصاً فناوري اطلاعات ، ارتباطات ، الكترونيك و رايانه در سال هاي اخير ، جنگ هاي نسل چهارم طراحي و در چند دهه اخير تجربه شده و سير تكاملي خود را طي مي نمايد .
مشخصه هاي جنگ هاي نسل چهارم
1- تاكيد بر جنگ نرم ( شامل جنگ اطلاعاتي ، جنگ رواني تبليغاتي ، جنگ سايبري )
2- به كارگيري موضعي و مقطعي جنگ سخت ( جنگ با ضربات محدود ) براي تقويت و پشتيباني جنگ نرم
3- تاكيد بر جنگ الكترونيك پيشرفته
4- تكيه بر شبكه گسترده و سامانه هاي پيشرفته و هوشمند سنجش از راه دور
5- تكيه بر سلاح ها و تجهيزات هوشمند و پيشرفته و دقيق
6- توسعه توانمندي ها و كسب برتري كامل در هوا
7- گسترش عرصه جنگ به فضا
8- پرهطز ار درگيري قطعي در جنگ سخت قبل از اطمينان از پيروزي در جنگ نرم
9- شروع همزمان نبرد در خطوط عمق نزديك و عمق دور ( گسترش عرصه نبرد به تمام سطوح جغرافيائي كشور هدف )
10- تاكيد بر انهدام زير ساخت هاي ملي و مراكز حياتي ، حساس و مهم كشور در اولويت نخست اهداف
11- تلاش موكد و مستمر براي قطع ارتباط رهبري و مديريت دفاعي و عمومي كشور با مردم و نيروهاي دفاعي در گام نخست تهاجم
12- كوتاه شده مدت جنگ ( طراحي برق آسا )
13- خطر پذيري پايين
الزامات و ويژگي هاي دفاع موثر در جنگ نسل هاي چهارم
1- ضرورت برنامه ريزي و آغاز طرح هاي جامع دفاع قبل از شروع درگيري هاي آشكار ( دفاع در مقابل جنگ نرم )
2- توسعه همه جانبه تدابير دفاعي به منظور افزايش ضريب پايداري ملي
3- گسترش طرح هاي دفاعي در سطح تمامي نقاط هدف در جغرافياي كشور و حوزه سرزميني ملي به روش دفاع نقطه اي
4- تاكيد ويژه بر دفاع غير عامل
5- اتكا به ايمان ، هوشياري ، روحيه و توان دفاعي مردمي
6- توجه و تاكيد بر راهبرد و اصول دفاع نا متقارن
7- توجه به تمام جهات چهارگانه به عنوان محورها و معابر تهاجم
8- شناسائي و رفع ضعف هاي ذاتي فناوري ها و آسيب پذيري هاي ساختاري و سيستمي
9- تمركز بر اولويت هاي دفاعي ( دفاع از نقاط حياتي ، حساس و مهم )
10- تمركز تلاش ها بر ارتقاء روحيه و اراده ملي براي دفاع
